Theo quy định tại Điều 22, Bộ luật hình sự năm 2015 quy định: “ Phòng vệ chính đáng là hành vi của con người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một các cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên” thì được coi là phòng vệ chính đáng.
Một hành vi được coi là phòng vệ chính đáng phải có đầy đủ các dấu hiệu sau đây:
Hành vi xâm hại các lợi ích cần phải bảo vệ là hành vi phạm tội hoặc rõ ràng có tính chất nguy hiểm cho xã hội.
Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ.
Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người bị xâm hại.
Hành vi phòng vệ chính đáng phải cần thiết với hành vi xâm hại tức là không có sự chênh lệch quá đáng giữa hành vi phòng vệ với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm hại.
Cần thiết không có nghĩa là thiệt hại do người phòng vệ gây ra cho người xâm hại, gây thiệt hại cho người xâm hại đe dọa gây ra hoặc đã gây ra cho người phòng vệ.
Để xem xét hành vi chống trả có “cần thiết” hay không ta phải xem xét toàn diện những tình tiết liên quan đến hành vi xâm hại và hành vi phòng vệ. Sau khi xem xét một cách đầy đủ và khách quan tất cả các hành vi nói trên nhận thấy rõ trong hoàn cảnh xảy ra sự việc người phòng vệ dã sử dụng những phương pháp, phương tiện rõ ràng quá đáng và gây thiệt hại rõ ràng quá mức đối với hành vi xâm hại thì coi là hành vi chống trả là không cần thiết và là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Ngược lại nếu hành vi chống trả là cần thiết thì coi đó là hành vi phòng vệ chính đáng.
Như vậy, để xem xét một hành vi được coi là phòng vệ chính đáng phải căn cứ vào:
– Sự tấn công
– Sự tấn công đó phải trái pháp luật
– Sự tấn công phải đang diễn ra trong thực tế hoặc chưa xảy ra nhưng có sự đe dọa xảy ra ngay tức khắc
Với tính chất loại trừ tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi, phòng vệ chính đáng không bị xem là tội phạm. Do đó, người thực hiện hành vi phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm và chịu trách nhiệm trách nhiệm hình sự do hành vi này gây ra. Tuy nhiên, nếu hành vi phòng vệ chính đáng vượt quá giới hạn thì phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự
