Di chúc là việc thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển giao tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Người lập di chúc có quyền định đoạt người thừa kế, nếu trường hợp di chúc hợp pháp thì tài sản thừa kế được chia theo di chúc. Tuy nhiên để giải quyết tranh chấp di sản thừa kế, pháp luật có quy định các trường hợp hưởng di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc.
1. Những người được hưởng di sản không phụ thuộc vào di chúc
Theo điều 644 Bộ luật dân sự 2015 quy định các trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
– Con chưa thành niên: Thời điểm để xác định con chưa đủ tuổi thành niên là thời điểm mở thừa kế.
– Cha, mẹ của người để lại di sản bao gồm: Cha, mẹ đẻ; cha, mẹ nuôi trong trường hợp này cha, mẹ nuôi phải là cha, mẹ nuôi hợp pháp theo quy định về cha,mẹ nuôi và con nuôi theo quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình.
– Vợ, chồng của người để lại di sản: vợ, chồng phải hợp pháp, được pháp luật công nhận theo quy định của luật hôn nhân và gia đình.
b) Con thành niên mà không có khả năng lao động
– Đây là trường hợp con thành niên nhưng không có khả năng lao động để tự nuôi sống bản thân. Người chưa thành niên không có khả năng tự nuôi sống bản thân được hiểu là vào thời điểm mở thừa kế người này mắc các bệnh như tâm thần hoặc một số bệnh khác dẫn đến mất năng lực hành vi dân sự, không làm chủ được bản thân như bị bại liệt toàn thân, bị mù mắt…
Xem thêm >>> Quy định về thừa kế theo pháp luật mới nhất
2. Điều kiện được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
– Điều kiện được hưởng thừa kế trong trường hợp này là người thuộc diện thừa kế phải tuân thủ theo quy định của pháp luật về thừa kế:
+ Không thực hiện thủ tục từ chối nhận di sản thừa kế theo điều 620 BLDS 2015
+ Không bị mất quyền thừa kế di sản theo điều 621 BLDS 2015
+ Cá nhân đó phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế
+ Người lập di chúc không cho họ hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn 2/3 của một suất nếu di sản được chia theo pháp luật
+ Những người quy định tại khoản 1 Điều 621 BLDS 2015 vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
Điều kiện đặc thù để được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc: Người thuộc diện thừa kế bắt buộc không được hưởng di sản hoặc tuy được hưởng di sản nhưng giá trị của phần di sản thực tế nhỏ hơn 2/3 của một suất thừa kế theo pháp luật, nếu di sản thừa kế chia theo pháp luật.
3. Cách xác định phần di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Cách xác định 2/3 của suất thừa kế theo pháp luật chúng ta áp dụng theo công thức sau đây:
| 2/3 của 1 suất thừa kế theo pháp luật = 2/3 X ( Di sản : Suất thừa kế) |
– Di sản ở đây là tổng tài sản sau khi đã trừ đi khoản chi cho việc thờ cúng, nghĩa vụ về di sản và các chi phí khác theo quy định của BLDS 2015
– Suất thừa kế: là tổng số người được chia di sản thừa kế để tính suất thừa kế của một người
4. Các bước chia di sản thừa kế cho cho trường hợp thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc bị người quá có truất quyền hưởng thừa kế hoặc định đoạt trong di chúc cho người khác hưởng toàn bộ tài sản thì có thể áp dụng điều 644 BLDS 2015 để bảo vệ quyền lợi cho những người này.
♦ Các bước tiến hành khi chia di sản thừa kế:
– Bước 1: Thực hiện theo di chúc: Xác định hiệu lực của di chúc và thực hiện theo nội dung trong di chúc theo đúng ý chí của người để lại di chúc
– Bước 2: Chia thừa kế phần di sản còn lại: Trong trường hợp phần di sản không được định đoạt trong di chúc hoặc di sản trong phần di chúc vô hiệu. Phần di sản này sẽ được chia theo pháp luật cho người thừa kế theo pháp luật của người để lại di chúc, nếu những người này đủ điều kiện hưởng di sản thừa kế.
– Bước 3: Xác định giá trị của 2/3 của 1 suất thừa kế theo công thức nêu trên
– Bước 4: Xác định những người thuộc thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc có 2 trường hợp xảy ra:
+ Trường hợp 1: Nếu những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật không được hưởng di sản thì chia cho họ di sản thừa kế có giá trị bằng 2/3 suất thừa kế theo pháp luật
+ Trường hợp 2: Nếu thực tế họ đã hưởng di sản nhưng chưa đủ 2/3 giá trị của suất thừa kế theo pháp luật thì phải chia cho họ được hưởng đủ 2/3 một suất theo thừa kế theo pháp luật
Trong trường hợp này, để bù vào phần di sản còn thiếu cho người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc thì sẽ trích phần di sản thừa kế của những người thừa kế khác theo tỉ lệ tương ứng mà mỗi người thừa kế khác được hưởng.
Tư vấn viên : Hồ Thị Thủy
