Doanh nghiệp A (Bên giao đại lý) ký hợp đồng đại lý với B (Bên đại lý), theo đó B nhân danh chính mình bán sản phẩm phô mai của A và A sẽ thanh toán thù lao cho B. Khách hàng C ăn phô mai của A mua từ cửa hàng đại lý của B và bị ngộ độc thực phẩm. Trong trường hợp này, bên nào phải chịu trách nhiệm?
1. Đại lý là gì?
Căn cứ theo Điều 166 Luật Thương mại 2005, đại lý là một hoạt động thương mại, theo đó Bên giao đại lý và Bên đại lý thỏa thuận với nhau về việc Bên đại lý nhân danh chính mình (1) mua, bán hàng hóa cho Bên giao đại lý hoặc (2) cung ứng dịch vụ của Bên giao đại lý cho khách hàng để hưởng thù lao.
Đại lý có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, cả hai bên trong quan hệ đại lý đều phải là thương nhân (Điều 167 Luật Thương mại 2005).
Thứ hai, quan hệ giữa hai bên được thành lập từ hợp đồng đại lý. Hợp đồng này phải được lập thành văn bản hoặc hình thức khác có giá trị pháp lý tương đương (Điều 168 Luật Thương mại 2005).
Thứ ba, Bên giao đại lý là chủ sở hữu hàng hóa hoặc tiền giao cho Bên đại lý (Điều 170 Luật Thương mại 2005).
Thứ tư, Bên đại lý nhân danh chính mình thực hiện các công việc thay cho Bên giao đại lý để nhận thù lao.
Điều 169 Luật Thương mại 2005 quy định các hình thức đại lý, gồm: (1) Đại lý bao tiêu; (2) Đại lý độc quyền; (3) Tổng đại lý và (4) Hình thức khác do các bên tự thỏa thuận.
2. Trách nhiệm đối với chất lượng hàng hóa
Đối với trường hợp hàng hóa gây thiệt hại cho người tiêu dùng (theo như tình huống là ngộ độc thực phẩm do ăn phô mai), có thể xem xét trách nhiệm của Bên giao đại lý và Bên đại lý trong ba trường hợp sau:
Trường hợp thứ nhất, phô mai bị hư hỏng hoàn toàn là do lỗi của Bên giao đại lý.
Như đã trình bày ở trên, Bên giao đại lý mới thực sự là chủ sở hữu hàng hóa. Do đó, Bên giao đại lý phải chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa (khoản 2 Điều 173 Luật Thương mại 2005). Nếu sản phẩm bị hư hại, hỏng hóc hoàn toàn là lỗi của Bên giao đại lý – không hướng dẫn, cung cấp đầy đủ thông tin về bảo quản hàng hóa cho Bên đại lý; hoặc sơ sót trong quá trình đóng gói, vận chuyển hàng đến cho Bên đại lý, thì Bên giao đại lý có trách nhiệm bồi thường cho khách hàng khi có thiệt hại xảy ra. Đối với tình huống này, nếu phô mai bị biến chất, hư hỏng do Bên A đã sơ suất trong quá trình đóng gói hoặc Bên A không chỉ dẫn Bên B bảo quản phô mai đúng cách (yêu cầu về nhiệt độ, nơi đặt phô mai) thì Bên A mới là người phải bồi thường cho C.
Trường hợp thứ hai, phô mai bị hư hỏng do lỗi của Bên đại lý.
Trong trường hợp này, Bên giao đại lý vẫn phải chịu trách nhiệm bởi về bản chất, hàng hóa vẫn thuộc sở hữu của Bên này. Tuy nhiên, căn cứ theo khoản 5 Điều 175 Luật Thương mại 2005, Bên đại lý sẽ phải liên đới chịu trách nhiệm với Bên giao đại lý về chất lượng hàng hóa bởi thiệt hại xảy ta là do lỗi của Bên đại lý. Như vậy, nếu Bên giao đại lý đã hướng dẫn, cung cấp đầy đủ những thông tin cần thiết cho Bên đại lý nhằm tạo điều kiện cho Bên đại lý thực hiện tốt nhất việc bán hàng hóa nhưng Bên đại lý không thực hiện hoặc thực hiện không đúng và gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì Bên đại lý sẽ phải liên đới chịu trách nhiệm với Bên giao đại lý. Trở lại tình huống, nếu phô mai bị giảm chất lượng, hư hỏng do lỗi của Bên B (không bảo quản đúng cách, làm hỏng bao bì trong quá trình xếp phô mai lên giá, không loại bỏ phô mai đã hết hạn kịp thời…) thì cả Bên A và Bên B đều phải bồi thường cho C.
Trường hợp thứ ba, việc bị ngộ độc thực phẩm là do lỗi của chính khách hàng.
Đối với trường hợp này, Bên giao đại lý và Bên đại lý không phải chịu bất kỳ trách nhiệm nào. Việc khách hàng không tuân thủ hướng dẫn sử dụng, bảo quản dẫn đến hàng hóa bị thay đổi về chất lượng không liên quan gì đến Bên giao đại lý và Bên đại lý (hay chính là hai bên không có lỗi đối với thiệt hại xảy ra) nên hai bên không phải bồi thường cho khách. Tóm lại, nếu C không bảo quản phô mai đúng cách hay sử dụng phô mai quá hạn (do bỏ quên trong tủ lạnh) thì Bên A và Bên B không có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho C.
